23 lutego przypada Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją

Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia, jeszcze przed pandemią COVID-19, depresja, z uwagi na swoje rozpowszechnienie stanowiła główną psychiatryczną przyczynę niepełnosprawności na świecie. – mówi w Ogólnopolskim Dniu Walki z Depresją dr hab. Łukasz Okruszek z Instytutu Psychologii PAN.

Depresja dotyka około 280 milionów ludzi na świecie, a do 2030 roku może stać się najczęstszą chorobą na świecie. Depresja nie tylko wpływa negatywnie na jakość życia i samopoczucie osób chorych, ale także ogranicza ich możliwości zawodowe, rodzinne i społeczne. Depresja jest również główną przyczyną samobójstw. Depresja jest więc nie tylko kwestią indywidualną, ale także narodową i globalną.

Prof. Władysław Lasoń

Prof. Władysław Lasoń z Zakładu Neuroendokrynologii Doświadczalnej Instytutu Farmakologii im. Jerzego Maja PAN przybliża na naszą prośbę czym jest depresją.

Depresją określamy grupę zaburzeń afektywnych, których dominującymi objawami są obniżenie nastroju, anhedonia, obniżona energia powodująca nasiloną męczliwość. Ponadto występują takie objawy jak zmniejszenie apetytu, zaburzenia snu, tendencje samobójcze, pesymistyczne nastawienie, niska samoocena, poczucie winy, osłabienie koncentracji  uwagi.  Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych  (ICD-11)  wyróżnia zaburzenia dwubiegunowe i inne współwystępujące zaburzenia, zaburzenia depresyjne  oraz inne określone zaburzenia nastroju.

Zarówno czynniki genetyczne jak i środowiskowe wydają się mieć znaczenie w etiologii depresji. Udział czynników genetycznych w patogenezie depresji  jest szacowany na 30- 40 %; a choroby dwubiegunowej na 50-60 %. Wśród czynników środowiskowych, które mogą przyczyniać się do wystąpienia depresji wymienia się stres psychiczny (utrata bliskiej osoby, zmiana środowiska, niepowodzenia zawodowe), stres somatyczny (zaburzenia hormonalne, poród, poważne choroby somatyczne). Problemami związanymi z depresją jest niska diagnozowalność (ok. 25% ), oporność na leczenie farmakologiczne (ok. 30 %  chorych) i próby samobójcze (15-20% chorych). Patomechanizm depresji nie został wyjaśniony, jednak większość dowodów wskazuje na zaburzenia w neuroprzekaźnictwie serotoninowym, noradrenergicznym, dopaminergicznym i glutaminianergicznym w ośrodkowym układzie nerwowym. Przełomem w leczeniu depresji było wprowadzenie w latach 50. ubiegłego wieku inhibitorów monoaminooksydazy oraz pierwszego trójcyklicznego leku przeciwdepresyjnego – imipraminy. Od tej pory wdrożono  szereg skutecznych i bezpieczniejszych leków przeciwdepresyjnych m.in. selektywnych inhibitorów wychwytu serotoniny. Wadą trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych jest konieczność przyjmowania ich przez 2 – 3 tygodni zanim pojawi się efekt terapeutyczny. W ostatnich latach wprowadzono do leczenia ciężkich przypadków depresji ketaminę, której działanie terapeutyczne występuje bardzo szybko. Do największych osiągnięć farmakoterapii należy zaliczyć  wydatne skrócenie okresu utrzymywania się  ciężkich zaburzeń depresyjnych, możliwość ambulatoryjnego leczenia większości chorych i zapobiegania nawrotom zaburzeń depresyjnych. Co ważne, postępy neuronauki, neurobiologii i chemii leków w ostatnich latach  pozwoliły na identyfikację nowych celów molekularnych dla projektowania jeszcze skuteczniejszych  antydepresantów. Oprócz leków  można też stosować terapie niefarmakologiczne tj. elektrowstrząsy,  deprywacja snu (fazy REM), fototerapia, przezczaszkowa stymulacja magnetyczna i psychoterapia.

Badania nad depresją prowadzone są także w Instytucie Psychologii PAN, w Pracowni Neuronauki Społecznej kierowanej przez dr. hab. Łukasza Okruszka.

dr hab. Łukasz Okruszek (fot. Leszek Zych / Polityka)

Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia, jeszcze przed pandemią COVID-19, depresja, z uwagi na swoje rozpowszechnienie stanowiła główną psychiatryczną przyczynę niepełnosprawności na świecie. – komentuje dr. hab. Ł. Okruszek – Również raporty dotyczące sytuacji w Polsce nie pozostawiają złudzeń – dane ZUS wskazują, iż w 2021 roku epizod depresyjny zajmował ósme miejsce wśród jednostek chorobowych związanych z najdłuższą absencją chorobową, a według niektórych szacunków nawet połowa Polaków może odczuwać różnego typu objawy o charakterze depresyjnym. Jak pokazujemy w naszych badaniach, objawy depresyjne mogą być jednym z głównych mechanizmów pośredniczących pomiędzy poczuciem samotności a mechanizmami związanymi z funkcjonowaniem układu sercowo-naczyniowego, takimi jak zmienność rytmu serca.

W tym kontekście szczególnie zaskakujące jest całkowite pominięcie sfery zdrowia psychicznego w programach profilaktycznych takich, jak prowadzony przez Ministerstwo Zdrowia program Profilaktyka 40 PLUS. Biorąc pod uwagę dużą dostępność i, zasadniczo, bezkosztowość metod, które stosowane mogą być przy badaniach przesiewowych w tym zakresie, liczę iż problem ten zostanie dość szybko zaadresowany.

23 lutego obchodzimy Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją, który został ustanowiony przez Ministra Zdrowia w 2001 roku. Celem tego dnia jest upowszechnienie wiedzy na temat depresji i zachęcenie chorych do leczenia. Depresja jest bowiem chorobą, która może być skutecznie leczona, pod warunkiem, że zostanie odpowiednio zdiagnozowana i objęta fachową opieką. Niestety, wiele osób cierpiących na depresję nie zdaje sobie sprawy z powagi swojego stanu, bagatelizuje swoje objawy lub boi się szukać pomocy. Tymczasem depresja nie jest przejściowym nastrojem, lecz poważnym zaburzeniem psychicznym, które wymaga profesjonalnej interwencji. W ramach kampanii Ministerstwa Zdrowia „Depresja. Rozumiesz – Pomagasz” przygotowano materiały, które mają pogłębić wiedzę czym jest depresja i jak szukać pomocy, które są dostępne na: wyleczdepresje.pl.