Głębokie niezrozumienie roli i zasad funkcjonowania akademii – prof. Jajszczyk o ministerialnym projekcie ustawy o PAN

Prof. dr hab. Andrzej Jajszczyk jest byłym członkiem Rady ERC, członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk i Academia Europaea, a także członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. Był pierwszym dyrektorem Narodowego Centrum Nauki. W artykule w Gazecie Wyborczej wprost określa projekt ustawy o PAN, przygotowany przez MNiSW, zamachem na PAN.

Zauważa, że

„Zgłoszona ostatnio propozycja nowej ustawy o PAN świadczy o głębokim niezrozumieniu roli i zasad funkcjonowania akademii. Ma ona się stać jedyną w cywilizowanym świecie akademią, której członków będą wybierać przede wszystkim osoby spoza samej korporacji uczonych”

– Andrzej Jajszczyk, Zamach na PAN. Zrzeszenie wybitnych uczonych straci wpływ, zastąpi ich „młodzieżówka”. wyborcza.pl 01.08.2024 [dostęp: 01.08.2024].

Zachęcamy do przeczytania artykułu tutaj.

Główne tezy artykułu

Prof. Andrzej Jajszczyk w swoim artykule krytycznie odnosi się do proponowanych zmian w ustawie dotyczącej Polskiej Akademii Nauk. Zwraca uwagę na fakt, że nowe regulacje przewidują możliwość wyboru członków Akademii przez osoby spoza środowiska naukowego, co stanowi wyraźne odejście od dotychczasowych praktyk, gdzie o składzie korporacji decydowali jej dotychczasowi członkowie na podstawie kryteriów naukowych i wartości etycznych. Prof. Jajszczyk argumentuje, że takie rozwiązanie jest unikalne na skalę światową (żadna inna europejska akademia tak nie robi) i może prowadzić do obniżenia autonomiczności i renomy instytucji, która od dekad skupia wybitnych uczonych i ma znaczący wpływ na rozwój nauki w Polsce.

W artykule poruszona jest również rola PAN w polskim i międzynarodowym kontekście naukowym. Akademia nie tylko pełni funkcje doradcze dla rządu, ale także prowadzi dyplomację naukową i zajmuje się publikowaniem czasopism naukowych oraz organizowaniem konferencji. Profesor alarmuje, że proponowane zmiany mogą zaszkodzić nie tylko wewnętrznej strukturze PAN, ale również jej zewnętrznym funkcjom, ograniczając zdolność Akademii do prowadzenia niezależnych badań i współpracy międzynarodowej. Zwraca też uwagę na brak kontroli korporacji nad instytutami i radykalne pogorszenie ich merytorycznego nadzoru, przy jednoczesnym wprowadzeniu ręcznego sterowania przez ministra.

Pod koniec artykułu prof. Jajszczyk podkreśla, że projekt zmian w ustawie o PAN, który porównuje do niedawnych reform węgierskich, może doprowadzić do długoterminowego osłabienia pozycji naukowej Polski na arenie międzynarodowej. Zmiany te mogą prowadzić nie tylko do zaniku tradycji naukowej, ale także do odpływu talentów naukowych za granicę oraz do pogorszenia jakości badań. Autor apeluje o przemyślane podejście do kwestii zarządzania nauką, by uniknąć negatywnych skutków dla całego kraju.