Jak usprawnić politykę zdrowotną w Polsce? Rekomendacje ekspertów

Jakie działania powinni podjąć rządzący, aby sprawnie koordynować różne sfery polityki zdrowotnej? Sprawą zajęli się eksperci w ramach projektu Polskie Zdrowie 2.0.

Zarys problemu

Współczesna ochrona zdrowia koncentruje się profilaktyce zdrowotnej, działaniach naprawczych, opiekuńczych oraz promocji zdrowia. Działania związane z ochroną zdrowia publicznego, ze względu na znaczenie społeczne oraz ekonomiczne zdrowia populacji, są włączone w sferę działań publicznych. W Polsce ochronę zdrowia reguluje Konstytucja RP
– każdy obywatel ma prawo do ochrony zdrowia, a władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej.

Polityka zdrowotna wyznacza m.in. cele i priorytety działania systemu zdrowia w określonym horyzoncie czasowym, określa reguły dostępności
i korzystania ze świadczeń oraz relację między płatnikami i świadczeniodawcami.

Dla sprawnego planowania i wdrażania polityki zdrowotnej niezbędna jest koordynacja działań podejmowanych na różnych poziomach władzy państwowej i samorządowej. Istotą jest, aby elementy władzy publicznej nie przeszkadzały sobie, tylko się wspomagały.

Sprawna koordynacja działań w różnych sferach polityki zdrowotnej wymaga odpowiedniego podziału ról oraz właściwego uregulowania prawnego. Odpowiednie rozwiązania zaproponowali autorzy opracowania pt. „Koordynacja działań podejmowanych na różnych poziomach władz samorządowych i państwowych w planowaniu polityki zdrowotnej”. Dokument powstał w ramach projektu Polskie Zdrowie 2.0, koordynowanego przez Komitet Zdrowia Publicznego PAN

 

Rekomendowane rozwiązania

Przy kształtowaniu modelu systemu zdrowotnego powinno się brać pod uwagę aspekt sprawnościowy dotyczący zapewnienia realizacji celów zdrowotnych i satysfakcjonującego dla społeczeństwa funkcjonowania systemu ochrony zdrowia.

Eksperci przedstawiają przykłady możliwych rozwiązań dotyczących polityki zdrowotnej w dwóch wariantach.

Wariant I dotyczy wprowadzania modyfikacji w ustawach, ale bez ingerowania w zapisy Konstytucji RP. W ramach tego podejścia wyróżniono dwa modele: samorządowy i powiatowy. Według podejścia
w ramach Wariantu II dopuszcza się zmiany w Konstytucji RP.

Wariant I

Model Samorządowego Systemu Ochrony Zdrowia (MSSOZ)

Proponowane podejście dzieli obowiązki zdrowotne wobec obywateli między poszczególne poziomy administracji samorządowej. Model SSOZ przewiduje, że:

1. Samorządy województw będą odpowiedzialne za organizację lecznictwa szpitalnego oraz jak obecnie za organizację stacjonarnych
   i całodobowych świadczeń dotyczących uzależnień;
2. Powiaty będą odpowiadały za rozwiązywanie problemów związanych
   z uzależnieniami oraz tworzenie centrów zdrowia psychicznego i zdrowia publicznego;
3. Gminy będą odpowiedzialne za organizację usług z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej oraz usług opiekuńczych;
4. Inicjatywy samorządowe w zakresie opieki zdrowotnej będą wspierane ze środków budżetu państwa.

Wprowadzenie wskazanych zadań będzie wymagało zmian legislacyjnych w ustawach innych niż samorządowe (m.in. o działalności leczniczej oraz
o zdrowiu publicznym).

Model Powiatowego Systemu Ochrony Zdrowia (MPSOZ)

To podejście zaproponował Związek Powiatów Polskich (ZPP) w 2022 r. jako pomysł na „optymalny model systemu ochrony zdrowia” oparty na samorządzie powiatowym. Przyjmuje się w nim, że powinno się przekształcić powiatowe zasoby w zakresie ochrony zdrowia w lokalne centra zdrowia. W ocenie ZPP przyniesie to konsolidację zasobów, koncentrację usług i współpracę interesariuszy.

Obecnie samorządy mają ograniczone możliwości działania, aby sprawnie realizować zadania związane ze zdrowiem publicznym. Ich czynności powinny być wykonywane przez innych interesariuszy systemu ochrony zdrowia. W tym modelu do zadań powiatu należałoby zapewnienie m.in. profilaktyki i promocji zdrowia, zabezpieczenia podstawowych potrzeb zdrowotnych czy szpitali powiatowych z oddziałami podstawowymi.

Wariant II

Ten wariant zakłada wdrożenie jednego z opisanych powyżej modeli, ale także wprowadzenie zmian w Konstytucji RP. Dookreślenia wymaga, która z władz publicznych, za co i w jakim zakresie odpowiada.

Istotną zmianą w tym modelu jest wprowadzenie współodpowiedzialności obywatela za zdrowie swoje i swoich dzieci. Wzięcie odpowiedzialności
za stan swojego zdrowia byłoby podstawą np. do konieczności płacenia za choroby powstałe w wyniku niewłaściwego stylu życia. Autorzy wskazują tu np. otyłość czy choroby wywołane paleniem tytoniu. Zdaniem autorów opracowania byłoby to motywujące dla pacjentów, a także wzmocniło efekty leczenia.

Zdaniem ekspertów w efektywnym wprowadzeniu zmian systemowych kluczowa jest rola obywateli — zbudowanie w Polakach poczucia współodpowiedzialności za swoje zdrowie, dbałość o środowisko oraz poszerzanie zasięgu opieki koordynowanej zdecydowanie wspomogłoby
w płynnym wprowadzeniu szerszych zmian polityki zdrowotnej w kraju.

O projekcie Polskie Zdrowie 2.0

Projekt pt. „Ocena wybranych elementów systemu zdrowia w Polsce
w oparciu o dowody naukowe i dobre praktyki innych krajów – Polskie Zdrowie 2.0” (w skrócie Polskie Zdrowie 2.0 lub PZ 2.0) powstał z inicjatywy Komitetu Zdrowia Publicznego PAN, który działa w ramach Wydziału V Nauk Medycznych Akademii. Naukowcy z Komitetu zaproponowali
i koordynują działania w projekcie, ale grupa autorów zaangażowanych
w Polskie Zdrowie 2.0 jest dużo większa.

Projekt stawia sobie za cel edukację i upowszechnianie nauki. Główną grupę docelową stanowią polscy politycy i osoby zajmujące się zdrowiem. Ekspertom zależy także na dotarciu do szerokiej opinii publicznej
i dziennikarzy. Sama inicjatywa realizowana jest w okresie przedwyborczego przygotowywania programów dotyczących systemu ochrony zdrowia
w Polsce przez główne podmioty polityczne. Autorzy liczą na wykorzystanie ich wiedzy w programach dotyczących polityki zdrowotnej w kraju.

Do przygotowania policy briefs zaproszono aż 64 polskich ekspertów
– naukowców i doświadczonych praktyków, uczestników Systemu Opieki Zdrowia (SOZ) w Polsce.

Kolejne analizy są publikowane na oficjalnej stronie projektu Polskie Zdrowie – Polska Akademia Nauk (pan.pl). Wszystkie tematy poruszane w projekcie znajdują się poniżej:

Upublicznienie wszystkich dokumentów ma nastąpić do końca kwietnia bieżącego roku. Tematy poruszane w następnych policy briefs będą upowszechniane podczas konferencji i spotkań zaplanowanych na ten rok.

Pobierz brief pt. „Koordynacja działań podejmowanych na różnych poziomach władz samorządowych i państwowych w planowaniu polityki zdrowotnej”

Autorzy opracowań opisanych w formule policy brief wyrażają zgodę na korzystanie, kopiowanie, przedrukowywanie, rozpowszechnianie zamieszczonych na stronie https://pan.Pl/blog/polskie-zdrowie-2-0/ całości bądź fragmentów opracowań policy brief  bez konieczności uzyskiwania zgody autorów.

Podanie źródła „Komitet Zdrowia Publicznego Polskiej Akademii Nauk” jest wskazane, jednak nie jest to konieczne.

Źródło informacji: Polska Akademia Nauk