Komunikat Komitetu Problemowego ds. Kryzysu Klimatycznego o uwzględnieniu wyzwań klimatycznych w działaniach po powodzi we wrześniu 2024 roku

W dobie postępującego globalnego ocieplenia zdarzenia ekstremalne związane z zaburzeniami obiegu wody (opady nawalne, powodzie i susze) stają się częstsze i bardziej dotkliwe niż w przeszłości, uderzając w mieszkańców i gospodarkę. Katastrofalna powódź, która dotknęła południe Polski we wrześniu 2024 roku, była skutkiem ekstremalnych opadów. Prawdopodobieństwo tego i podobnych mu zjawisk, w wyniku zmiany klimatu, i przy intensywności nasilającej się ze wzrostem temperatury, wzrosło dwukrotnie. Jeśli nie podejmiemy natychmiastowych działań dla redukcji antropogenicznych emisji CO2, prawdopodobieństwo podobnych zdarzeń, będzie – wraz ze wzrostem temperatury – szybko narastać. Narastać będzie również wielkość strat wskutek coraz liczniejszych i bardziej złożonych zagrożeń. Niewłaściwa adaptacja do większej częstotliwości bardziej intensywnych opadów, czyli m.in.: gospodarka przestrzenna nieuwzględniająca błękitno-zielonej infrastruktury, gospodarka wodna nieuwzględniająca zarządzania zlewniowego i zmian bilansu wodnego zlewni, degradacja krajobrazu i infrastruktura techniczna niedostosowana do zmieniających się warunków, pogłębiają i dalej będą pogłębiać ryzyko występowania wysokich strat powodziowych.

Jeśli przy odbudowie po katastrofalnej powodzi nie będziemy patrzeć w przyszłość, a stosować rozwiązania z przeszłości, zapominając o zmieniających się i narastających zagrożeniach, nie wykorzystamy szansy na zastosowanie rozwiązań, które w najwyższym możliwym stopniu będą je łagodziły. Konieczna jest oparta na wiedzy zmiana sposobu myślenia o środowisku i przyrodzie, nie jako o przeszkodzie w rozwoju, lecz sprzymierzeńcu w skutecznym zapewnieniu odporności i bezpieczeństwa hydrologicznego oraz żywnościowego i zdrowotnego. Dlatego też wyzwania klimatyczne muszą być uwzględnione zarówno w pilnych działaniach z zakresu odbudowy popowodziowej, jak i przedsięwzięciach strategicznych.

Postulujemy w szczególności:

1. 1. W rozwiązaniach prawnych – szybką i skuteczną zmianę i integrację prawa oraz działań praktycznych w zakresie włączenia adaptacji do zmiany klimatu w takie obszary jak:

      • • planowanie przestrzenne – prowadzone obecnie na obszarach wyznaczonych przez granice administracyjne, nie uwzględnia wykraczających poza te granice procesów fizycznych i przyrodniczych;
      • • gospodarka leśna – niedostatecznie uwzględnia funkcje ochronne lasów i usługi ekosystemów leśnych, w tym wpływ lasów na bilans wodny zlewni;
      • • gospodarka rolna – konieczne jest priorytetowe wdrażanie metod rolnictwa odtwarzającego glebę i strukturę krajobrazu i wzmacniających usługi ekosystemowe na rzecz gospodarki wodnej;
      • • gospodarowanie wodami – konieczne jest uwzględnienie retencji krajobrazowej i środowiskowej oraz zintegrowane zarządzanie krajobrazem w skali zlewni z planowaniem przestrzennym;
      • • wprowadzanie planów zarządzania ryzykiem powodzi i suszy;
      • • skuteczna realizacja wymogów ochrony środowiska;
      • • zapewnienie ram prawnych i finansowych dla odtwarzania usług ekosystemowych zgodnie z Rozporządzeniem o Odbudowie Zasobów Przyrodniczych.

1. 1. W rozwiązaniach infrastrukturalnych – poszukiwanie i wykorzystywanie synergii, które można osiągnąć, stosując jednocześnie rozwiązania techniczne i środowiskowe (rozwiązania oparte na przyrodzie – NBS – nature based solutions), przez:

      • • połączenie NBS, w tym zagospodarowania lasów, odtwarzania mokradeł, planowania przestrzennego, dobrych praktyk rolniczych i retencji naturalnej i krajobrazowej, z zabezpieczeniami hydrotechnicznymi;
      • • systemowe wprowadzenie błękitno-zielonej infrastruktury w miastach i poza nimi;
      • • ograniczenie i/lub wycofywanie zabudowy z terenów zalewowych tak, aby unikać strat powodziowych;
      • • zmianę funkcji, formy, konstrukcji, lokalizacji lub użytkowania infrastruktury tak, aby minimalizować skutki zalania i zapewnić możliwość skutecznego zarządzania kryzysowego oraz niezbędnego minimum bezpieczeństwa w warunkach zdarzeń ekstremalnych;
      • • aktualizację obowiązujących wytycznych projektowych dotyczących budowy infrastruktury (w tym hydrotechnicznej, kanalizacyjnej, komunikacyjnej) z uwzględnieniem najnowszej wiedzy na temat długoterminowych projekcji zmian klimatu i rosnącego ryzyka strat wskutek awarii urządzeń hydrotechnicznych i infrastruktury podczas katastrofalnych epizodów powodziowych;
      • • nowelizację obowiązujących aktów prawnych poprzez wprowadzenie przepisów umożliwiających szybszą i systemową adaptację gospodarki wodnej i gospodarki przestrzennej do zmiany klimatu.

Jako Komitet Problemowy ds. Kryzysu Klimatycznego przy Prezydium PAN deklarujemy swoją gotowość włączenia się w prace merytoryczne związane z odbudową i przystosowaniem gospodarki i społeczeństwa do wyzwań klimatycznych.

Pobierz Uchwałę Komitetu

Pobierz Komunikat