Korpusy IPI PAN wspierają badania nad językiem używanym do zarządzania kryzysem epidemicznym

Profesor Katarzyna Kłosińska, przewodnicząca Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN, na ostatnim posiedzeniu Sejmu przedstawiła sprawozdanie o stanie ochrony języka polskiego za lata 2020–2021. Raport został opracowany na podstawie danych z Corpus Pandemicum i Korpusu Dyskursu Parlamentarnego Instytutu Podstaw Informatyki PAN.

Język kryzysu – jak władza komunikowała pandemię

Przedstawiona w raporcie analiza pokazuje sposoby wykorzystania języka polskiego do realizacji zadań związanych z zarządzaniem kryzysem wywołanym pandemią koronawirusa.

Zbadano język i mechanizmy komunikacji stosowane w przekazach kierowanych przez przedstawicieli administracji rządowej (głównie przez premiera i ministrów zdrowia) do obywateli i obywatelek w latach 2020–2021.

Na potrzeby badania autorzy stworzyli korpus dokumentów, wypowiedzi i innych tekstów kierowanych ze strony władz do społeczeństwa od początku pandemii do końca 2021 roku.

Corpus Pandemicum

Korpus liczy 2 170 268 segmentów (ang. tokens), czyli 1 800 000 słów w 5388 dokumentach – i jest dostępny publicznie pod nazwą Corpus Pandemicum na stronie Instytutu Podstaw Informatyki PAN.

Korpus został przygotowany w darmowym i prostym w obsłudze programie do analizy języka Korpusomat, dysponującym nie tylko wyszukiwarką morfologiczną (dobrze odmieniającą wyrazy z rozróżnieniem form homonimicznych), lecz także licznymi narzędziami statystycznymi i semantycznymi powstałymi w ramach konsorcjum naukowego CLARIN-PL. Wystąpienia sejmowe wyszukano w Korpusie Dyskursu Parlamentarnego, także autorstwa IPI PAN.

Transkrypcje konferencji prasowych premiera i ministrów zdrowia pobrano z kanału Kancelarii Premiera w serwisie YouTube.

Słowa kluczowe w pandemicznej komunikacji

Na pierwszym etapie przeprowadzono analizy statystyczne, które pozwoliły wyodrębnić słowa kluczowe, czyli słowa, które występują znacznie częściej w badanym zbiorze niż w korpusie referencyjnym.

Do najważniejszych należą m.in.:

• szczepienie, szczepionka, zaszczepić,
• COVID-19, dawka (szczepionki), zakażenie, pandemia,
• zdrowie, szpital, przypadek (zakażenia, choroby), zgon,
• koronawirus, test (na COVID), maseczka (maska),
• epidemia, senior, przedsiębiorca.

Emocje w języku pandemii: strach i wstręt

Badania korpusowe posłużyły także do zmierzenia wartościowania słów i określania strategii komunikacyjnych, ujawniających się w analizowanych tekstach. I tak wyodrębniono „słowa strachu” i „słowa wstrętu”. Do pierwszej kategorii należą (podano najważniejsze): pacjent, zgon, wirus, wynik i test (wynik testu), do drugiej zaś: kłamstwo, kłamać, udawać i haniebny.

Rządowa narracja o pandemii

Naukowcy konkludują, że komunikaty, w których przedstawiciele władzy informowali społeczeństwo o sytuacji związanej z epidemią, były konsekwentne pod względem stosowanej metaforyki i narracji. Narracja rządu od początku epidemii była względnie stała, miała swój podstawowy szkielet: rząd walczy z wirusem, a potem z kryzysem; dba o obywateli (broni podstawowych wartości: zdrowia i życia), a także o gospodarkę (o miejsca pracy, o zarobki Polaków); stara się robić to, co należy, mimo ekstremalnie trudnej sytuacji. Opozycja wzywana była do pomocy, do wspólnego wysiłku w obliczu zagrożenia, a z czasem motyw zjednoczenia w walce ze wspólnym wrogiem był wykorzystywany do osłabiania głosów krytyki.

Autorzy raportu i dostępność dokumentu

Raport przygotowali: prof. Marek Łaziński, dr Marta Chojnacka-Kuraś, dr Antonina Doroszewska, dr Marta Falkowska.

Raport dostępny jest pod linkiem.

Źródło: IPI PAN, RJP PAN.