Nowe inicjatywy i dalsza reforma Akademii - podsumowanie 149. sesji Zgromadzenia Ogólnego Polskiej Akademii Nauk

Pod przewodnictwem Prezesa PAN prof. Marka Konarzewskiego
22 czerwca 2023 r. odbyła się 149. sesja Zgromadzenia Ogólnego PAN. Prezes Akademii przedstawił ocenę aktualnej sytuacji PAN oraz zagrożeń,
z jakimi mierzy się instytucja. Przyjęto roczne sprawozdanie finansowe
oraz sprawozdanie ze statutowej działalności Akademii za 2022 r.
(pełna treść sprawozdania  z działalności statutowej PAN za 2022 r.).

Prezes PAN prof. Marek Konarzewski przypomniał o projekcie nowej ustawy o Polskiej Akademii Nauk. Podkreślał, że „jedność i uwspólnienie części korporacyjnej i badawczej Akademii oraz budowanie zaufania do ekspertów przez decydentów to kierunki, w których podąża Akademia”.

Reforma Akademii
– nowe rozwiązania statutowe

Istotnym punktem Zgromadzenia Ogólnego było przyjęcie uchwały
w sprawie zmiany statutu PAN. Głównym celem zaproponowanych zmian, które referował wiceprezes prof. Aleksander Welfe, jest skoordynowanie zapisów statutu z projektem ustawy o PAN. Dzięki ich wprowadzeniu reforma Akademii rozpocznie się jeszcze przed uchwaleniem ustawy
o PAN. Najważniejsze nowe rozwiązania statutowe zakładają:

• Utworzenie Zgromadzenia Dyrektorów Instytutów Naukowych PAN,
  w którego skład wejdą wszyscy dyrektorzy instytutów naukowych Akademii.
• Utworzenie Rady Przewodniczących Komitetów.
• Wzmocnienie aktywności wydziałów Akademii (powołanie zastępców dziekanów wydziałów PAN).
• Uelastycznienie zapisów dotyczących powoływania rad naukowych
  w pomocniczych jednostkach naukowych, możliwość utworzenie rad jednostki.
• Dostosowanie zapisów statutu PAN dotyczących funkcjonowania Akademii Młodych Uczonych do propozycji zawartych w projekcie ustawy o PAN.

Ponadto, przedłożony projekt statutu zawiera wiele szczegółowych zmian porządkujących, m.in. w zakresie nazewnictwa wydziałów i oddziałów Akademii.

Statut dotyczy Polskiej Akademii Nauk jako odrębnej osoby prawnej,
a zatem nie reguluje kwestii związanych z funkcjonowaniem instytutów naukowych.

Nowy wizerunek, projekt GreenPAN, współpraca międzynarodowa

Wiceprezesi PAN przedstawili plany dotyczące inicjatyw, którymi zajmują się w ramach swoich kompetencji i doświadczenia.

Trwają prace nad zmianą wizerunku Polskiej Akademii Nauk. Prof. Dariusz Jemielniak podkreślał, że priorytety działań podejmowanych to: wzrost rozpoznawalności instytucji w mediach i w otoczeniu społecznym, kształtowanie wizerunku PAN jako nowoczesnej i dynamicznej organizacji oraz promocja wyników badań naukowych i naukowców. Bardzo ważne jest także dotarcie do szerszego grona odbiorców, zwiększenie zaangażowania naukowców w debatę publiczną w ważnych społecznie
i gospodarczo tematach i wzrost roli PAN w polityce naukowej państwa.

Prof. Natalia Sobczak przedstawiła nową, proekologiczną inicjatywę GreenPAN dotyczącą inwestycji wspierającej zieloną energię. Jej celem jest obniżenie kosztochłonności infrastruktury badawczej i budynków Polskiej Akademii Nauk poprzez zmniejszenie ich energochłonności, wykorzystanie energii odnawialnej oraz zrównoważone zarządzanie energią. Planowane rozwiązania mają zapewnić wymierne efekty w postaci m.in. wzrostu bezpieczeństwa energetycznego.

Dr hab. Mirosława Ostrowska podkreślała znaczenie mobilności naukowej, wymian osobowych i wizyt studyjnych w obszarze współpracy międzynarodowej. W 2022 r. Akademia zawarła 81 umów i porozumień
oraz uczestniczyła w pracach 60 organizacji międzynarodowych. Priorytetem w działalności międzynarodowej Akademii w minionym roku było wsparcie dla ukraińskich naukowców i naukowczyń od pierwszych dni wybuchu wojny w Ukrainie.

Merytoryczna dyskusja

Obrady wypełnione były merytoryczną dyskusją, w której głos zabierali członkowie i członkinie PAN oraz dyrektorzy instytutów. Wyzwania stojące obecnie przed Akademią wymagają wspólnego działania oraz konkretnych rozwiązań. Prezes PAN podkreślał konieczność wzmacniania jedności Akademii, dostosowania do zmieniających się warunków i wspólnego mierzenia się z trudną sytuacją finansową.

Zgromadzenie Ogólne jest najwyższym organem Akademii. Określa ono kierunki działania Akademii i sprawuje nadzór nad całokształtem jej działalności, podejmując w tym zakresie uchwały wiążące inne organy Akademii. Obecnie Zgromadzenie Ogólne PAN liczy 324 członków, a jego spotkania odbywają się dwa razy do roku.