Polska Akademia Nauk i Światowy Kongres Kopernikański
We wrześniu 2023 roku zakończył się ostatni etap Światowego Kongresu Kopernikańskiego, którego współorganizatorem był Instytut Historii Nauki PAN. Na zaproszenie IHN PAN do Torunia przybyli najwybitniejsi historyce nauki z całego świata, biorąc udział w konferencji Copernicus and Astronomy: Continuity, Reform, and Dissemination.
Konferencja Copernicus and Astronomy: Continuity, Reform, and Dissemination (Kopernik i astronomia: ciągłość, reforma i wczesna recepcja), zorganizowana przez Instytut Historii Nauki PAN, odbyła się 11–16 września 2023 roku. Była częścią Światowego Kongresu Kopernikańskiego, który dla uczczenia przypadającej w tym roku 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika zorganizowały cztery podmioty: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie i Instytut Historii Nauki PAN w Warszawie. Kongresu miał swoją inaugurację 19 lutego w Toruniu, w dzień święta Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. W maju Uniwersytet Jagielloński gościł uczestników Kongresu w Krakowie, na konferencjach i debatach, dotyczących filozofii przyrody i ekonomii. W czerwcu olsztyńską część Kongresu przeprowadził Uniwersytet Warmińsko-Mazurski. W tym wypadku skupiono się przede wszystkich na wątkach historiograficznych i muzealniczych, dotyczących Kopernika. Ostatnia, wrześniowa część Kongresu odbyła się w Toruniu, gdzie podejmowano tematy kulturoznawcze, historii medycyny, popularyzacji wiedzy.
Ukoronowaniem toruńskiej części Kongresu była międzynarodowa konferencja Copernicus and Astronomy. Konferencja skupiła światową elitę historyków nauki i historyków astronomii, badających odkrycie Mikołaja Kopernika i jego dziedzictwo w szerokim kontekście rozwoju astronomii europejskiej oraz islamu, od średniowiecza po pierwsze dziesięciolecia od opublikowania De revolutionibus (O obrotach; Norymberga 1543). Na konferencji podjęte zostały trzy główne wątki tematyczne. Pierwszy z nich dotyczył astronomii geocentrycznej, jej metod badawczych, meandrów i ewolucji od klasycznej postaci, jaką nadał jej w II w. n.e. Klaudiusz Ptolemeusz, do astronomii nauczanej na średniowiecznych i renesansowych uniwersytetach oraz uprawianej w niezależnych ośrodkach badawczych, takich jak Norymberga. A zatem astronomii, którą Kopernik studiował, zanim stworzył własny system świata. W wątku tym mieścić się również będą wyniki badań nad wpływem traktatów astronomicznych powstałych w krajach islamu na naukę europejską. Drugi wątek skupił się na analizie źródeł bezpośrednio związanych z dziełem Kopernika, jego metodach matematycznych i obserwacyjnych oraz próbach ustalenia, co było podstawowym impulsem dla stworzenia astronomii heliocentrycznej. W trzecim wątku odtworzona została panorama wczesnej recepcji astronomii heliocentrycznej w Europie, zarówno na poziomie koncepcji kosmologicznych, czy ogólniej – fizyki kosmosu, jak i rozwiązań matematycznych, zastosowanych w De revolutionibus, oraz wpływu modeli planetarnych Kopernika na procedury obliczania tablic astronomicznych i prognostyków astrologicznych. Tym samym celem konferencji było stworzenie nowoczesnej, wielowymiarowej syntezy światowych badań, w których znaczący udział mają również uczeni polscy.
Wśród zaproszonych sław światowej historii nauki znaleźli się prof. prof. F. Jamil Ragep z McGill University w Kanadzie (wygłosił wykład plenarny „The Genius of Nicholas Copernicus: An Islamic Perspective”), Michael H. Shank z University of Wisconsin-Madison w USA (wykład plenarny „The ‘Monsters’ of Astronomy Before Copernicus: Regiomontanus’s Criticisms of Ptolemaic Modeling in the Defensio Theonis”) oraz Robert S. Westman z University of California San Diego w USA (wykład plenarny: „Copernicus and the Problem of Astrology: Some Remarks on the State of the Question”). Ponadto wyniki swoich badań w trzech panelach (1. Dziedzictwo astronomii Ptolemeusza i Tablic alfonsyńskich; 2. Astronomia Kopernika; 3. Wczesna recepcja astronomii heliocentrycznej) przedstawili uczeni z Argentyny, Chin, Francji, Hiszpanii, Kanady, Niemiec, Polski, Turcji, USA, Wielkiej Brytanii i Włoch.
Informacje o programie konferencji Copernicus and Astronomy wraz z Book of Abstracts można znaleźć na stronach internetowych Instytutu Historii Nauki PAN (www.ihnpan.pl), w zakładce Światowy Kongres Kopernikański.
